Χειμερινό Ηλιοστάσιο: Ο Θρίαμβος του Φωτός επί του Σκότους!

Στο Βόρειο Ημισφαίριο, με την αυγή του Χειμερινού Ηλιοστασίου στις 21 Δεκεμβρίου ξεκινά η μικρότερη μέρα του έτους· ο Ήλιος κάνει την μικρότερη εμφάνισή του στον ουρανό, ενώ το σκοτάδι διαρκεί περισσότερο από κάθε άλλη νύχτα. Ο όρος Ηλιοστάσιο (Ἥλιος + ἵσταμαι) περιγράφει επακριβώς το φυσικό φαινόμενο· λίγες ημέρες πριν το χειμερινό ηλιοστάσιο ο Ήλιος επιβραδύνει την κίνησή του, ώσπου ανήμερα η κίνησή του μηδενίζεται και αντιστρέφεται η φορά της, οδηγώντας σταδιακά μετά από 6 μήνες στην μεγίστη του κυριαρχία στον ουρανό κατά το Θερινό Ηλιοστάσιο (21 Ιουνίου).

Η Άρια ψυχή, παρά την ευρεία γεωγραφική διασπορά των Ινδοευρωπαϊκών λαών, εκφράστηκε με τον ίδιο βασικώς τρόπο κι έδωσε την αυτή ερμηνεία στο φυσικό αυτό φαινόμενο, του οποίου η ιερά ανάμνηση τον συνώδευσε και στα νέα του νότια ενδιαιτήματα, όπου το περιβάλλον καθόλου δεν το καθιστούσε εμφανές ή κρίσιμο στα μάτια του απλοϊκού ανθρώπου: η θριάμβευση του Φωτός ενάντια στο Σκότος, η αέναη πάλη των αντιθέτων δυνάμεων, των ζωογόνων και καταστρεπτικών, κάθε εκφάνσεως της ζωής και της ψυχής του ανθρώπου, βρίσκει εν τούτοις και για τους Αρίους του νότου, πολλές χιλιετίες ακόμη μετά την κάθοδό τους, την αριστοτεχνικότατη κι οργανική έκφρασή της μέσῳ Φύσεως και του ηλιακού Δράματος της συμπαντικής κυκλικής αρμονίας.

Την ημέρα της κορυφώσεως της πάλης η φαυλότης φαίνεται προσωρινώς να υπερισχύει, τελικώς όμως το Φως κατανικά το σκότος· το Φως, άυλο θαυμαστό σύμβολο της αληθείας, της σοφίας, της αρετής θριαμβεύει! Ο ζωοδότης Ήλιος επιστρέφει νικητής στον ουρανό, στολίζει και λαμπρύνει την Φύση με τα φωτεινότερα χρώματα και μεθυστικότερες ευωδίες, μέσω των ηλιακών πτηνών και ήχους, καθιστώντας την καταλύτη και βασικό σύμμαχο στον αναπότρεπτο επερχόμενο πόλεμο.

Οι παραδόσεις διαφόρων λαών και πολιτισμών θέλουν θεούς να γεννώνται ή να αναγεννώνται αυτές τις μέρες εκ της ζοφεράς τέφρας του περασμένου έτους· ο θρίαμβος του Φωτός γεννά τον ηλιακό θεό Μίθρα του Ζωροαστρισμού καθώς και τον Dievs, τον ανώτερο θεό της μυθολογίας των Βαλτικών Χωρών. Οι πρόγονοί μας ζούσαν σε αρμονία με την φύση, εντός της οποίας διέκριναν πλήθος μεταφυσικών και μυστηριακών δυνάμεων. Η ζωή τους επηρεάζονταν άμεσα από την εναλλαγή των εποχών, γι’ αυτό και την περίοδο του Χειμερινού Ηλιοστασίου διωργάνωναν μεγάλες γιορτές και τελετουργίες.

Στην Σκανδιναβία θυσίαζαν έναν αγριόχοιρο προς τιμήν του Frey, του θεού της γονιμότητος και της γεωργίας, προσδοκώντας μια πλούσια σοδειά για το νέο έτος. Συνήθιζαν, ακόμη, την ημέρα του Χειμερινού Ηλιοστασίου να βάζουν φωτιά σε μεγάλους κορμούς δέντρων κρατώντας τις φλόγες ζωηρές κατά την διάρκεια της νύχτας καθώς πίστευαν πως μ’ αυτόν τον τρόπο βοηθούν τον Ήλιο στην μάχη του και στην επανάκτηση της λαμπρότητός του. Η μεγάλη αυτή γιορτή του Βορρά, προς τιμήν της επιστροφής του Ήλιου, ονομαζόταν Γιούλ (JUL)-τροχός, καθώς ο Ήλιος παρομοιαζόταν με τροχό κυλιόμενο (και περιστρεφόμενο) κατά μήκος του ουρανού. Από αυτήν την αντίληψη ξεπήδησε ένα πολύ εντυπωσιακό έθιμο: οι άνθρωποι συγκεντρώνονταν σε κάποιο βουνό, έβαζαν φωτιά σε ένα μεγάλο, με άχυρο καλυμμένο ξύλινο τροχό και τον άφηναν να κυλήσει φλεγόμενο κατά την πλαγιά, καλώντας μ’ αυτόν τον τρόπο τον Ήλιο να επιστρέψει. Ακόμα, στις βορεινές χώρες, οι άνθρωποι συνήθιζαν να στολίζουν τα δέντρα με τρόφιμα και κομμάτια υφάσματος καθώς και να χαράσσουν ρούνες στους κορμούς τους, παροτρύνοντας έτσι τα πνεύματα των δέντρων να επιστρέψουν το νέο έτος.

Στην κελτική παράδοση, τις ημέρες αυτές, πρωταγωνιστικό ρόλο έπαιζε το γκι· οι Δρυΐδες έκοβαν γκι από τις ιερές βελανιδιές και το προσέφεραν στους ανθρώπους ως σύμβολο ζωής εν μέσω των παγωμένων χειμωνιάτικων μηνών και ως σύμβολο καλοτυχίας για την νέα χρονιά.

Για τα Γερμανικά φύλα οι χειμερινοί μήνες συνοδεύονταν από την εμφάνιση δαιμόνων και σκοτεινών πνευμάτων. Η Perchta ή Bertha, η θεά του φωτός των Γερμανικών λαών εμφανίζεται το Δωδεκαήμερο, στην αλλαγή του έτους· ούσα προστάτις του οίκου και του νοικοκυριού, αυτές τις 12 μέρες γυρνά από σπίτι σε σπίτι με τους ακολούθους της, επιτηρώντας το νοικοκυριό και την συμπεριφορά των παιδιών. Λέγεται ότι η θεά έχει δύο όψεις: μια όμορφη και γενναιόδωρη που ανταμείβει τους καλούς ανθρώπους και μια φρικιαστική και εκδικητική που τιμωρεί τους ανυπάκουους. Κατά την διάρκεια, λοιπόν, του Δωδεκαημέρου, τα γερμανικά φύλα τιμούσαν την Perchta, προσδοκώντας στην εύνοιά της για την νέα χρονιά· ωστόσο, δεν ξεχνούσαν την άσχημη πλευρά της: γι’ αυτό κατά τους εορτασμούς τους συνήθιζαν να φορούν τερατώδεις, κερασφόρες μάσκες και γούνες ζώων και να τριγυρνούν από σπίτι σε σπίτι, προκειμένου να την εξευμενίσουν και να διώξουν τα δαιμονικά πνεύματα του χειμώνα.

Ακόμα και στην μακρινή Κίνα, χώρα της ανατολής όπου (όπως και στην Ιαπωνία) ο Άριος πολιτισμός ήσκησε επιρροή, το Χειμερινό Ηλιοστάσιο αποτελούσε μια από τις σημαντικότερες γιορτές του έτους, μια μέρα επιστροφής στην οικογένεια και συνάντησης με αγαπημένα πρόσωπα, καθώς το λαμπρό φως και η θέρμη του Ήλιου επιστρέφουν στην γη. Οι Βουδισταί απεικονίζουν με το σύμβολο του γιν και του γιάνγκ ολόκληρο το ουράνιο φαινόμενο των ηλιοστασίων και των ισημεριών: στην πλευρά του μεγάλου γιν, του σκοταδιού, υπάρχει ο σπόρος του γιάνγκ, του φωτός· αντίστοιχα, την ημέρα του Χειμερινού Ηλιοστασίου, οπότε κυριαρχεί η νύχτα – το γιν - υπάρχει όμως και το φως του γιάνγκ, το οποίο αρχίζει να εξελίσσεται μέχρι να κυριαρχήσει, φθάνοντας στην μεγαλύτερη μέρα του χρόνου κατά το θερινό Ηλιοστάσιο, στην οποία όμως τανάπαλιν θα ενυπάρχουν τα ίχνη του γιν. Το κυκλικό αυτό σχήμα περιέχει την αλληλοδιαδοχή του φωτός και του σκότους, μάλιστα σε ίσες αναλογίες, όπου απεικονίζονται έτσι κι οι ισημερίες – συμβολίζει δε τον ατέρμονα κυκλικό ρου της ζωής και την αλληλοσυμπλήρωση των δύο αντιθέτων συμπαντικών δυνάμεων.

Στην Ινδοευρωπαϊκή παράδοση υπάρχει ακόμα ένα σύμβολο στενά συνδεδεμένο με την κοσμική αρμονία και τις συμπαντικές αντίρροπες δυνάμεις : η κοσμική στήλη Irminsul ή αλλιώς ο άξων του Κόσμου. Σύμφωνα με τις κοσμολογικές και κοσμογονικές παραδόσεις του Βορρά, οι πρωταρχικές δυνάμεις της φύσεως βρίσκονται στα χέρια των θεών Odin και Thor, με τον πατέρα των θεών να συμβολίζει την εκρηκτική-διασταλτική ενέργεια του σύμπαντος και τον θεό του κεραυνού να αντιπροσωπεύει την συστολή, την προς τα έσω συγκέντρωση της ενέργειας, την βαρύτητα. Για την εξισορρόπησή τους, παρεμβαίνει ο Freyr αποτρέποντας την κυριαρχία μιας εκ των δυο και διασφαλίζοντας την αρμονία και την βιωσιμότητα του σύμπαντος. Η κοσμική στήλη συμβολίζει ακριβώς αυτήν την εξισορροπητική ενέργεια, επιτελούσα δύο λειτουργίες : από την μία στηρίζει τον Ουρανό κι αποτρέπει την κατακρήμνισή του πάνω στην Γη εξ αιτίας της βαρύτητος, ταυτόχρονα δε αποτελεί τον σύνδεσμο μεταξύ Γης και Ουρανού, προλαμβάνοντας τον χωρισμό τους. Αυτή η σύνδεση καθιστά δυνατή την επικοινωνία μεταξύ των γήινων και συμπαντικών δυνάμεων, μεταξύ της ανθρώπινης ψυχής και της αναλλοίωτης θεϊκής ενέργειας.

Ο Άξων του Κόσμου αποτελεί τον δίαυλο της Γνώσεως, της πνευματικότητος, της συνειδητοποιήσεως ότι η Αρία ψυχή είναι μέρος της Ολότητος αλλά και άρα, κυρίως, της πραγματώσεώς της ως τέτοιου· αποτελεί το αληθινό μονοπάτι δράσεως του Πολεμιστού, το χωνευτήρι δημιουργίας αξιών και ιδανικών. Την έκφανση του συμπαντικού Άξονος δύναται να την αναζητήσει ο καθείς στο Είναι του· μέσω της εσωτερικής πάλης, της πνευματικής ανελίξεως, της κατατροπώσεως των φυγοκέντρων αλλά και των στρεβλώς συσπειρωτικών γύρω από τα τεχνητά «εγώ» δυνάμεων, το άτομο δύναται να ανακαλύψει εντός του, αφού αποτινάξει την σκόνη του Φαίνεσθαι, μια προσωπική πια κεντρική στήλη αυθεντικής σταθερότητος και ισορροπίας, καθιστώντας έτσι δυνατή την εναρμόνισή του με το Όλον και την συνειδητοποίηση της θέσεώς του σ’ αυτό.

Παρόμοια μεταφυσική λειτουργία παρουσιάζει, σε διάφορες παραδόσεις, και το Δένδρο της Ζωής· τα κλαδιά του εκτείνονται ώς τον Ουρανό, συμβολίζοντας την ανελικτική πορεία του θετικού Γίγνεσθαι, ενώ οι ρίζες του βυθίζονται στα έγκατα της Γης, συνδιαλεγόμενες με τις υποχθόνιες δυνάμεις. Όπως και στην Irminsul, ο κορμός αποτελεί τον εξισορροπητικό άξονα μεταξύ των δύο αντιθέτων Αρχών, του Σκότους και του Φωτός· οι ρίζες τρέφονται υπογείως συμβιώνοντας με κάθε λογής τέρατα και σκοτεινά πλάσματα εγκαταβιούντα στον πυρήνα της Γης, ενώ το φύλλωμα, τα άνθη κι οι καρποί τρέφονται από τις ζωογόνες ακτίνες του Ήλιου, με θέα την ανοιχτωσιά του Κόσμου.

Η Ύγδρασιλ, η κοσμική Δρυς (βελανιδιά) της Σκανδιναβικής Μυθολογίας, αποτελεί το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα του Δένδρου της Ζωής. Οι ρίζες της εκτείνονται στα σκοτεινά βάθη του Νιφελ-χάιμ, του Βασιλείου της Κολάσεως, στην Μίδγκαρντ, κοντά στην πηγή Μίμιρ και στην Άσγκαρντ, κοντά στην πηγή Ούρδαρ, με το νερό της οποίας την ποτίζουν οι Νόρνες. Στα κλαδιά της, που υψώνονται πάνω από τους 9 κόσμους, κατοικούν ένας αητός, ένα γεράκι-επιτηρητής του κόσμου κι ο σκίουρος Ρατατόσκ. Από το πράσινο φύλλωμα του δέντρου τρέφονται η κατσίκα Χάιντρουν, που παρέχει στους θεούς το υδρόμελο, και τα ελάφια των θεών, από τα κέρατα των οποίων σταλάζει μελίτωμα, προμηθεύοντας με νερό τους ποταμούς του κόσμου. Στις ρίζες της Ύγκντρασιλ εμφωλεύει η οχιά Νίδχουγκ, που και προσπαθεί να το ρίξει αποσυνθέτοντας τις ρίζες του· ο αητός πολεμάει καθημερινώς με την οχιά, υπερασπίζοντας το Κοσμικό Δένδρο, μοτίβο που συμβολίζει την αιώνια πάλη της Φαυλότητος και της Ηρωικότητος.

Παρόμοιες παραδόσεις έχουν εμφανισθεί και στον ελληνικό χώρο, σε διάφορες παραλλαγές, με πρωταγωνιστές τους καλικάντζαρους του Δωδεκαημέρου. Τα δαιμόνια, οι καλικάντζαροι ή καρκάντζαλοι, κατοικούν στον Κάτω Κόσμο κι όλον τον χρόνο δουλεύουν ακατάπαυστα προκειμένου να κόψουν τον στύλο ή το δένδρο που βαστά την Γη. Σύμφωνα με την παράδοση, κάθε χρόνο κοντεύουν να το ρίξουν, σταματούν όμως λίγο να ξεκουραστούν ή να ανεβούν στην Γη για να τρομάξουν τους ανθρώπους κατά το Δωδεκαήμερο, οπότε ο στύλος ή το δέντρο ξαναθεριεύει. Οι υποχθόνιες δυνάμεις νικώνται κατά κράτος και ο κυκλικός ρους του σύμπαντος διαιωνίζεται.

Την γη την βαστάει από κάτου μια κολόνα που έχει τέσσερους άλλους στύλους. Εκεί λοιπόν δουλεύουνε οι κολικάντζαροι, και πασκίζουνε να κόψουνε την κολόνα για να πέσει η γη· ούλη την χρονιά δουλεύουνε, από του Φώτωνε ως τα Χριστούγεννα, και λίγο λείπει να την κόψουνε. Αλλ’ άμα έρθουνε τα Χριστούγεννα, αφήνουνε πλια την δουλειά τους, γιατί δεν μπορούνε πλια να δουλέψουνε, και έρχουνται εδώ εις τον απάνω κόσμο. Και αφού έρθουνε απάνω, η κολόνα θρέφει στις δώδεκα ημέρες που λείπουνε, κι άμα πάνε κάτου, την ξαναρχίζουνε. Ούλα τα χρόνια γίνεται το ίδιο, και ποτέ δε θα κατορθώσουνε να την κόψουνε. (Παράδοση της ορεινής Γορτυνίας )

Στο Βόρειο Ημισφαίριο, με την αυγή του Χειμερινού Ηλιοστασίου στις 21 Δεκεμβρίου ξεκινά η μικρότερη μέρα του έτους· ο Ήλιος κάνει την μικρότερη εμφάνισή του στον ουρανό, ενώ το σκοτάδι διαρκεί περισσότερο από κάθε άλλη νύχτα. Ο όρος Ηλιοστάσιο (Ἥλιος + ἵσταμαι) περιγράφει επακριβώς το φυσικό φαινόμενο· λίγες ημέρες πριν το χειμερινό ηλιοστάσιο ο Ήλιος επιβραδύνει την κίνησή του, ώσπου ανήμερα η κίνησή του μηδενίζεται και αντιστρέφεται η φορά της, οδηγώντας σταδιακά μετά από 6 μήνες στην μεγίστη του κυριαρχία στον ουρανό κατά το Θερινό Ηλιοστάσιο (21 Ιουνίου).

Η Άρια ψυχή, παρά την ευρεία γεωγραφική διασπορά των Ινδοευρωπαϊκών λαών, εκφράστηκε με τον ίδιο βασικώς τρόπο κι έδωσε την αυτή ερμηνεία στο φυσικό αυτό φαινόμενο, του οποίου η ιερά ανάμνηση τον συνώδευσε και στα νέα του νότια ενδιαιτήματα, όπου το περιβάλλον καθόλου δεν το καθιστούσε εμφανές ή κρίσιμο στα μάτια του απλοϊκού ανθρώπου: η θριάμβευση του Φωτός ενάντια στο Σκότος, η αέναη πάλη των αντιθέτων δυνάμεων, των ζωογόνων και καταστρεπτικών, κάθε εκφάνσεως της ζωής και της ψυχής του ανθρώπου, βρίσκει εν τούτοις και για τους Αρίους του νότου, πολλές χιλιετίες ακόμη μετά την κάθοδό τους, την αριστοτεχνικότατη κι οργανική έκφρασή της μέσῳ Φύσεως και του ηλιακού Δράματος της συμπαντικής κυκλικής αρμονίας.

Την ημέρα της κορυφώσεως της πάλης η φαυλότης φαίνεται προσωρινώς να υπερισχύει, τελικώς όμως το Φως κατανικά το σκότος· το Φως, άυλο θαυμαστό σύμβολο της αληθείας, της σοφίας, της αρετής θριαμβεύει! Ο ζωοδότης Ήλιος επιστρέφει νικητής στον ουρανό, στολίζει και λαμπρύνει την Φύση με τα φωτεινότερα χρώματα και μεθυστικότερες ευωδίες, μέσω των ηλιακών πτηνών και ήχους, καθιστώντας την καταλύτη και βασικό σύμμαχο στον αναπότρεπτο επερχόμενο πόλεμο.

Οι παραδόσεις διαφόρων λαών και πολιτισμών θέλουν θεούς να γεννώνται ή να αναγεννώνται αυτές τις μέρες εκ της ζοφεράς τέφρας του περασμένου έτους· ο θρίαμβος του Φωτός γεννά τον ηλιακό θεό Μίθρα του Ζωροαστρισμού καθώς και τον Dievs, τον ανώτερο θεό της μυθολογίας των Βαλτικών Χωρών. Οι πρόγονοί μας ζούσαν σε αρμονία με την φύση, εντός της οποίας διέκριναν πλήθος μεταφυσικών και μυστηριακών δυνάμεων. Η ζωή τους επηρεάζονταν άμεσα από την εναλλαγή των εποχών, γι’ αυτό και την περίοδο του Χειμερινού Ηλιοστασίου διωργάνωναν μεγάλες γιορτές και τελετουργίες.

Στην Σκανδιναβία θυσίαζαν έναν αγριόχοιρο προς τιμήν του Frey, του θεού της γονιμότητος και της γεωργίας, προσδοκώντας μια πλούσια σοδειά για το νέο έτος. Συνήθιζαν, ακόμη, την ημέρα του Χειμερινού Ηλιοστασίου να βάζουν φωτιά σε μεγάλους κορμούς δέντρων κρατώντας τις φλόγες ζωηρές κατά την διάρκεια της νύχτας καθώς πίστευαν πως μ’ αυτόν τον τρόπο βοηθούν τον Ήλιο στην μάχη του και στην επανάκτηση της λαμπρότητός του. Η μεγάλη αυτή γιορτή του Βορρά, προς τιμήν της επιστροφής του Ήλιου, ονομαζόταν Γιούλ (JUL)-τροχός, καθώς ο Ήλιος παρομοιαζόταν με τροχό κυλιόμενο (και περιστρεφόμενο) κατά μήκος του ουρανού. Από αυτήν την αντίληψη ξεπήδησε ένα πολύ εντυπωσιακό έθιμο: οι άνθρωποι συγκεντρώνονταν σε κάποιο βουνό, έβαζαν φωτιά σε ένα μεγάλο, με άχυρο καλυμμένο ξύλινο τροχό και τον άφηναν να κυλήσει φλεγόμενο κατά την πλαγιά, καλώντας μ’ αυτόν τον τρόπο τον Ήλιο να επιστρέψει. Ακόμα, στις βορεινές χώρες, οι άνθρωποι συνήθιζαν να στολίζουν τα δέντρα με τρόφιμα και κομμάτια υφάσματος καθώς και να χαράσσουν ρούνες στους κορμούς τους, παροτρύνοντας έτσι τα πνεύματα των δέντρων να επιστρέψουν το νέο έτος.

Στην κελτική παράδοση, τις ημέρες αυτές, πρωταγωνιστικό ρόλο έπαιζε το γκι· οι Δρυΐδες έκοβαν γκι από τις ιερές βελανιδιές και το προσέφεραν στους ανθρώπους ως σύμβολο ζωής εν μέσω των παγωμένων χειμωνιάτικων μηνών και ως σύμβολο καλοτυχίας για την νέα χρονιά.

Για τα Γερμανικά φύλα οι χειμερινοί μήνες συνοδεύονταν από την εμφάνιση δαιμόνων και σκοτεινών πνευμάτων. Η Perchta ή Bertha, η θεά του φωτός των Γερμανικών λαών εμφανίζεται το Δωδεκαήμερο, στην αλλαγή του έτους· ούσα προστάτις του οίκου και του νοικοκυριού, αυτές τις 12 μέρες γυρνά από σπίτι σε σπίτι με τους ακολούθους της, επιτηρώντας το νοικοκυριό και την συμπεριφορά των παιδιών. Λέγεται ότι η θεά έχει δύο όψεις: μια όμορφη και γενναιόδωρη που ανταμείβει τους καλούς ανθρώπους και μια φρικιαστική και εκδικητική που τιμωρεί τους ανυπάκουους. Κατά την διάρκεια, λοιπόν, του Δωδεκαημέρου, τα γερμανικά φύλα τιμούσαν την Perchta, προσδοκώντας στην εύνοιά της για την νέα χρονιά· ωστόσο, δεν ξεχνούσαν την άσχημη πλευρά της: γι’ αυτό κατά τους εορτασμούς τους συνήθιζαν να φορούν τερατώδεις, κερασφόρες μάσκες και γούνες ζώων και να τριγυρνούν από σπίτι σε σπίτι, προκειμένου να την εξευμενίσουν και να διώξουν τα δαιμονικά πνεύματα του χειμώνα.

Ακόμα και στην μακρινή Κίνα, χώρα της ανατολής όπου (όπως και στην Ιαπωνία) ο Άριος πολιτισμός ήσκησε επιρροή, το Χειμερινό Ηλιοστάσιο αποτελούσε μια από τις σημαντικότερες γιορτές του έτους, μια μέρα επιστροφής στην οικογένεια και συνάντησης με αγαπημένα πρόσωπα, καθώς το λαμπρό φως και η θέρμη του Ήλιου επιστρέφουν στην γη. Οι Βουδισταί απεικονίζουν με το σύμβολο του γιν και του γιάνγκ ολόκληρο το ουράνιο φαινόμενο των ηλιοστασίων και των ισημεριών: στην πλευρά του μεγάλου γιν, του σκοταδιού, υπάρχει ο σπόρος του γιάνγκ, του φωτός· αντίστοιχα, την ημέρα του Χειμερινού Ηλιοστασίου, οπότε κυριαρχεί η νύχτα – το γιν - υπάρχει όμως και το φως του γιάνγκ, το οποίο αρχίζει να εξελίσσεται μέχρι να κυριαρχήσει, φθάνοντας στην μεγαλύτερη μέρα του χρόνου κατά το θερινό Ηλιοστάσιο, στην οποία όμως τανάπαλιν θα ενυπάρχουν τα ίχνη του γιν. Το κυκλικό αυτό σχήμα περιέχει την αλληλοδιαδοχή του φωτός και του σκότους, μάλιστα σε ίσες αναλογίες, όπου απεικονίζονται έτσι κι οι ισημερίες – συμβολίζει δε τον ατέρμονα κυκλικό ρου της ζωής και την αλληλοσυμπλήρωση των δύο αντιθέτων συμπαντικών δυνάμεων.

Στην Ινδοευρωπαϊκή παράδοση υπάρχει ακόμα ένα σύμβολο στενά συνδεδεμένο με την κοσμική αρμονία και τις συμπαντικές αντίρροπες δυνάμεις : η κοσμική στήλη Irminsul ή αλλιώς ο άξων του Κόσμου. Σύμφωνα με τις κοσμολογικές και κοσμογονικές παραδόσεις του Βορρά, οι πρωταρχικές δυνάμεις της φύσεως βρίσκονται στα χέρια των θεών Odin και Thor, με τον πατέρα των θεών να συμβολίζει την εκρηκτική-διασταλτική ενέργεια του σύμπαντος και τον θεό του κεραυνού να αντιπροσωπεύει την συστολή, την προς τα έσω συγκέντρωση της ενέργειας, την βαρύτητα. Για την εξισορρόπησή τους, παρεμβαίνει ο Freyr αποτρέποντας την κυριαρχία μιας εκ των δυο και διασφαλίζοντας την αρμονία και την βιωσιμότητα του σύμπαντος. Η κοσμική στήλη συμβολίζει ακριβώς αυτήν την εξισορροπητική ενέργεια, επιτελούσα δύο λειτουργίες : από την μία στηρίζει τον Ουρανό κι αποτρέπει την κατακρήμνισή του πάνω στην Γη εξ αιτίας της βαρύτητος, ταυτόχρονα δε αποτελεί τον σύνδεσμο μεταξύ Γης και Ουρανού, προλαμβάνοντας τον χωρισμό τους. Αυτή η σύνδεση καθιστά δυνατή την επικοινωνία μεταξύ των γήινων και συμπαντικών δυνάμεων, μεταξύ της ανθρώπινης ψυχής και της αναλλοίωτης θεϊκής ενέργειας.

Ο Άξων του Κόσμου αποτελεί τον δίαυλο της Γνώσεως, της πνευματικότητος, της συνειδητοποιήσεως ότι η Αρία ψυχή είναι μέρος της Ολότητος αλλά και άρα, κυρίως, της πραγματώσεώς της ως τέτοιου· αποτελεί το αληθινό μονοπάτι δράσεως του Πολεμιστού, το χωνευτήρι δημιουργίας αξιών και ιδανικών. Την έκφανση του συμπαντικού Άξονος δύναται να την αναζητήσει ο καθείς στο Είναι του· μέσω της εσωτερικής πάλης, της πνευματικής ανελίξεως, της κατατροπώσεως των φυγοκέντρων αλλά και των στρεβλώς συσπειρωτικών γύρω από τα τεχνητά «εγώ» δυνάμεων, το άτομο δύναται να ανακαλύψει εντός του, αφού αποτινάξει την σκόνη του Φαίνεσθαι, μια προσωπική πια κεντρική στήλη αυθεντικής σταθερότητος και ισορροπίας, καθιστώντας έτσι δυνατή την εναρμόνισή του με το Όλον και την συνειδητοποίηση της θέσεώς του σ’ αυτό.

Παρόμοια μεταφυσική λειτουργία παρουσιάζει, σε διάφορες παραδόσεις, και το Δένδρο της Ζωής· τα κλαδιά του εκτείνονται ώς τον Ουρανό, συμβολίζοντας την ανελικτική πορεία του θετικού Γίγνεσθαι, ενώ οι ρίζες του βυθίζονται στα έγκατα της Γης, συνδιαλεγόμενες με τις υποχθόνιες δυνάμεις. Όπως και στην Irminsul, ο κορμός αποτελεί τον εξισορροπητικό άξονα μεταξύ των δύο αντιθέτων Αρχών, του Σκότους και του Φωτός· οι ρίζες τρέφονται υπογείως συμβιώνοντας με κάθε λογής τέρατα και σκοτεινά πλάσματα εγκαταβιούντα στον πυρήνα της Γης, ενώ το φύλλωμα, τα άνθη κι οι καρποί τρέφονται από τις ζωογόνες ακτίνες του Ήλιου, με θέα την ανοιχτωσιά του Κόσμου.

Η Ύγδρασιλ, η κοσμική Δρυς (βελανιδιά) της Σκανδιναβικής Μυθολογίας, αποτελεί το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα του Δένδρου της Ζωής. Οι ρίζες της εκτείνονται στα σκοτεινά βάθη του Νιφελ-χάιμ, του Βασιλείου της Κολάσεως, στην Μίδγκαρντ, κοντά στην πηγή Μίμιρ και στην Άσγκαρντ, κοντά στην πηγή Ούρδαρ, με το νερό της οποίας την ποτίζουν οι Νόρνες. Στα κλαδιά της, που υψώνονται πάνω από τους 9 κόσμους, κατοικούν ένας αητός, ένα γεράκι-επιτηρητής του κόσμου κι ο σκίουρος Ρατατόσκ. Από το πράσινο φύλλωμα του δέντρου τρέφονται η κατσίκα Χάιντρουν, που παρέχει στους θεούς το υδρόμελο, και τα ελάφια των θεών, από τα κέρατα των οποίων σταλάζει μελίτωμα, προμηθεύοντας με νερό τους ποταμούς του κόσμου. Στις ρίζες της Ύγκντρασιλ εμφωλεύει η οχιά Νίδχουγκ, που και προσπαθεί να το ρίξει αποσυνθέτοντας τις ρίζες του· ο αητός πολεμάει καθημερινώς με την οχιά, υπερασπίζοντας το Κοσμικό Δένδρο, μοτίβο που συμβολίζει την αιώνια πάλη της Φαυλότητος και της Ηρωικότητος.

Παρόμοιες παραδόσεις έχουν εμφανισθεί και στον ελληνικό χώρο, σε διάφορες παραλλαγές, με πρωταγωνιστές τους καλικάντζαρους του Δωδεκαημέρου. Τα δαιμόνια, οι καλικάντζαροι ή καρκάντζαλοι, κατοικούν στον Κάτω Κόσμο κι όλον τον χρόνο δουλεύουν ακατάπαυστα προκειμένου να κόψουν τον στύλο ή το δένδρο που βαστά την Γη. Σύμφωνα με την παράδοση, κάθε χρόνο κοντεύουν να το ρίξουν, σταματούν όμως λίγο να ξεκουραστούν ή να ανεβούν στην Γη για να τρομάξουν τους ανθρώπους κατά το Δωδεκαήμερο, οπότε ο στύλος ή το δέντρο ξαναθεριεύει. Οι υποχθόνιες δυνάμεις νικώνται κατά κράτος και ο κυκλικός ρους του σύμπαντος διαιωνίζεται.

Την γη την βαστάει από κάτου μια κολόνα που έχει τέσσερους άλλους στύλους. Εκεί λοιπόν δουλεύουνε οι κολικάντζαροι, και πασκίζουνε να κόψουνε την κολόνα για να πέσει η γη· ούλη την χρονιά δουλεύουνε, από του Φώτωνε ως τα Χριστούγεννα, και λίγο λείπει να την κόψουνε. Αλλ’ άμα έρθουνε τα Χριστούγεννα, αφήνουνε πλια την δουλειά τους, γιατί δεν μπορούνε πλια να δουλέψουνε, και έρχουνται εδώ εις τον απάνω κόσμο. Και αφού έρθουνε απάνω, η κολόνα θρέφει στις δώδεκα ημέρες που λείπουνε, κι άμα πάνε κάτου, την ξαναρχίζουνε. Ούλα τα χρόνια γίνεται το ίδιο, και ποτέ δε θα κατορθώσουνε να την κόψουνε. (Παράδοση της ορεινής Γορτυνίας )
πηγή:
www.armahellas.com

Περικλής Γιαννόπουλος
(Πάτρα 1870 – Σκαραμαγκάς 10 Απριλίου 1910)

Υπήρξε ένας από τους θεμελιωτές του Ελληνοκεντρισμού των αρχών του 20ου αιώνα. Ο πατέρας του κατάγονταν από το Μεσολόγγι κι η μητέρα του από την Βυζαντινή οικογένεια των Χαιρέτιδων. Στα 17 του εγγράφεται στην ιατρική σχολή Αθηνών αλλά σύντομα θα εγκαταλείψει την Αθήνα για να συνεχίσει τις σπουδές του στο Παρίσι.
Στην Ελλάδα, στο χώρο του πνεύματος (τέλη του 19ου αιώνα) αναπτύσσεται ελληνοκεντρική κίνηση με βασικούς αντιπροσώπους τους Κ. Παλαμά, Ν. Πολίτη, Ν. Καζάζη, Γρ. Ξενόπουλο, Α. Καρκαβίτσα κ.α. Η άσχημη υγεία του Περικλή Γιαννόπουλου, η έλλειψη χρημάτων κι ο θάνατος του πατέρα του τον υποχρεώνουν να εγκαταλείψει το Παρίσι. Το 1893, μετά από λίγους μήνες παραμονής στο Λονδίνο, επιστρέφει στην Αθήνα όπου εγγράφεται στη Νομική σχολή. Μεταφράζει και δημοσιεύει έργα των Ντίκενς, Πόε, Μπωντλαίρ, γρήγορα όμως στρέφεται στη μελέτη των Ελλήνων κλασικών και της ελληνικής ιστορίας. Οι απόψεις και τα έργα του δημοσιεύονται στον «ΝΟΥΜΑ», στα «ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΑ», στο «ΝΕΟΝ ΑΣΤΥ» και στην «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ». Σκοπός του Γιαννόπουλου είναι η παρότρυνση των Ελλήνων να αποβάλλουν την ξενομανία, να ελληνοποιήσουν την ζωή τους, να συνειδητοποιήσουν τη δύναμή τους και να οδηγηθούν στην Εθνική Αναγέννηση. Στενοί φίλοι, θαυμαστές και συμπαραστάτες στον αγώνα του στέκονταν οι Δραγούμης, Παλαμάς, Ξενόπουλος, Καμπούρογλου, Γαβριηλίδης, Καμπάνης, Βώκος.
Το 1906 κυκλοφορεί το πρώτο του βιβλίο το «Νέον Πνεύμα», το 1907 κυκλοφορεί το βιβλίο «ΕΚΚΛΗΣΙΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΝ ΚΟΙΝΟΝ».
Άλλα σπουδαία κείμενά του:
Σύγχρονος Ζωγραφική (1902 – ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ).
Προς την ΕΛΛΗΝΙΚΗΝ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΙΝ (1903 – ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ).
ΞΕΝΟΜΑΝΙΑ (1903 – ΝΟΥΜΑΣ).
Ελληνική Γραμμή (1903 – ΑΝΑΤΟΛΗ).
Ελληνικό Χρώμα (1904 – ΤΟ ΑΣΤΥ).
Ελληνική Μουσική (1904 – ΤΟ ΑΣΤΥ).
Το τέλος της ζωής του το επιλέγει ο ίδιος, κάλπασε μ’ ένα άλογο στη θάλασσα του Σκαραμαγκά κι αυτοπυροβολήθηκε. Το πτώμα του βρέθηκε μετά από 15 μέρες στην Ελευσίνα όπου και ενταφιάστηκε.
…και έρχομαι να κάμω την εικόνα της σημερινής ζωγραφικής διότι θέλω από των πραγμάτων αναχωρών και επί των πραγμάτων σκεπτόμενος και δια των πραγμάτων βαδίζων να ομιλήσω έπειτα με τας πρώτας αυτάς χονδροτάτας αναλύσεις, να ομιλήσω περί της ελληνικής ζωγραφικής. Η δε ελληνική ζωγραφική είναι τμήμα του ατόμου το οποίον θέλω να ζωγραφίσω. Ο θέλων να ομιλήσει περί ενός ζητήματος ελληνικού αδιάφορον ποίου, ευρίσκεται ενώπιον απείρου κι ανυπερβλήτου δυσχερείας. Ο λόγος είναι η σύγχρονος πνευματική κατάστασις του τόπου μας, δηλαδή η κατάπτωσις και η απερίγραπτος σύγχυσις των ιδεών όλων…
«Η ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ»
Είναι αδύνατον να αρχίσει δημιουργία Ελληνικής ζωής ενόσω όλα τα πράγματα της ζωής από το πρώτον κουρέλι του λίκνου – και όλων των ιδεών – μέχρι του τελευταίου κουρελιού του τάφου, είναι ξένα.
Το κτύπημα της ξενομανίας είναι το πρώτον κίνημα, ο πρώτος αγών των ποθούντων να αγωνισθούν φιά μίαν αρχήν Ελλάδος.
Η ξενομανία είναι χωριατιά. Είναι προστυχιά. Είναι κουταμάρα. Είναι αφιλοτιμία. Είναι αφιλοπατρία. Και είναι ξιππασιά. Και είναι αμάθεια.
Αυτός ο ανώτερος, ο πλούσιος, ο ανεπτυγμένος, ο ταξιδευμένος, ο παντογνώστης, ο παντοκρίτης, ο ιατρός, ο δικηγόρος, ο πολιτικός, ο παππάς, ο δάσκαλος, ο καθηγητής, ο τραπεζίτης, ο έμπορος, ο άνθρωπος του πνεύματος, που επήγε εις την Ευρώπην και εγύρισε ξενομανής, είναι αμαθής. Επήγε κι εγύρισε κούτσουρον. Δι’ αυτό είναι ξενομανής. Επήγε και εγύρισε χωριάτης δι’ αυτό είναι ξενομανής. Ό,τι είδε, ό,τι έμαθε δεν του εχρησίμευσεν εις τίποτε. Δεν εδιόρθωσε το κεφάλι, το εχάλαε. Δεν εφωτίσθη, αλλά ετυφλώθη δια πάντα. Δι’ αυτό είναι ξενομανής…
«Η ΞΕΝΟΜΑΝΙΑ»
Όταν η ξετσίπωτη Γύφτισα – η τωρινή Ρωμηοσύνη – πετάξει τα παληοχρώματά της και φορέσει τα χρώματα της γης της, τότε θα υπάρξει χροϊκώς Ελλάς…
«ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΧΡΩΜΑ»
Μη σας ξαφνίζει η χαμηλότης της γλώσσης. Κανένα γλωσσικόν κατέβασμα, δεν θα κατόρθωνε να ζωγραφίσει, την ποταπότητα των Ελλαδικών πραγμάτων…
Η ιστορία του αιώνος αυτού εγράφη υπό την χατζάραν των Κλεπτών και υπό το τακούνι των Βουλευτών. Και με ψεύδη δεν δημιουργούνται έθνη…
Πεθαίνετε διότι εσκοτώσατε το ΠΝΕΥΜΑ. Ενόσω δεν αναστηθή και αναστηλωθή το ΠΝΕΥΜΑ αδύνατον να αρχίση η υπάρχουσα Ζωντανή Ελλάς…
Εσκοτώσατε την ελληνικήν νεότητα. Και έθνος χωρίς νεολαίαν είναι άνοιξις χωρίς άνθη…
Κάτω η Ελλάς των ψήφων, των μισθών, των χαρτοπαικτών και των βουλευτών…
«ΤΟ ΝΕΟΝ ΠΝΕΥΜΑ»
Αν σκιάζεστε να σκεφθείτε ελεύθερα, αν φοβάστε να σταθείτε όρθιοι σαν άντρες, τότε ξαναβουτίσετε στο δασκαλοσυνταγματικό σας ροχαλητό…
Ντροπή σας να συζητάτε με τον σκυλόφραγκο αν η μακεδονική σας γη είναι δική σας γη. Και να τον πείσεις, δεν τον πείθεις τον ληστή. Ή μόνος ή με σμπίρους βαλτούς θα προσπαθήσει να σας πάρει κάθε γη. Οι πολιτισμοί που σας έμαθαν οι δασκαλοτσούσιδες, να προσκυνάτε μπρούμυτα, σας καμπανίζουν κατάμουτρα με άγρια χαστούκια. Η ΜΟΝΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΠΑΘΙ.
Και είναι ανήθικον και άσκοπον και το να σας δώσουν και το να δεχθείτε τι. Και να σας δώσουν, αν είστε σάπιοι, ο πρώτος δυνατός θα σας το πάρει. Το ηθικόν είναι αν είσθε σάπιοι, να σας ξεπατώσουν και να καθαρίσουν τη γη.
Φυλάτε τη γη σας και την τιμή της, μόνο με σπαθί. Πάψετε σαπιοδάσκαλοι και σαπιορήτορες – αναφορατζήδες – να εξευτελίζετε τη Φυλή. Πάψετε παλιόγριες τις κλάψες, τα σάλια, τα μελάνια και πιάστε το σπαθί. Τα πάντα στη ζωή – η φύσις το λέει – κατακτώνται με το σπαθί. Και έτσι είναι και μόνο έτσι πρέπει να είναι…
«ΕΚΚΛΗΣΙΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΝ ΚΟΙΝΟΝ»
Βιβλία για τον Περικλή Γιαννόπουλο:
ΠΕΡΙΚΛΗ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΑΠΑΝΤΑ – Εκδόσεις Ελεύθερη Σκέψις – Αθήνα 1988
ΠΕΡΙΚΛΗ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΑΠΑΝΤΑ – Εκδόσεις ΝΕΑ ΘΕΣΙΣ
ΕΚΚΛΗΣΙΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΝ ΚΟΙΝΟΝ – Εκδόσεις ΝΕΑ ΘΕΣΙΣ – Αθήνα 1987
ΜΕ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ Νεοέλληνες πνευματικοί ήρωες – Εκδόσεις ΠΕΛΑΣΓΟΣ – Αθήνα 1998

''ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΥΚΟΥΤΡΗΣ''

"Ο ηρωικός άνθρωπος αισθάνεται πως είναι διαλεγμένος από την Μοίραν ως αγωνιστής και ως μάρτυς - περισσότερον ως μάρτυς, αφού την επιτυχίαν δεν την μετρεί με αποτελέσματα άμεσα, με αριθμούς και μεγέθη, δεν την μετρεί καν διόλου. Είναι το αλεξικέραυνον, που θα συγκεντρώση επάνω του (θα προσελκύση μάλλον εθελουσίως) όλας τας καταιγίδας και όλα τ' αστροπελέκια, διά να προστατευθούν τα κατοικητήρια των ειρηνικών ανθρώπων. Εις την ετοιμότητα του κινδύνου, τον σύρει με ακαταμάχητον έλξιν η αισθητική, θα έλεγα, γοητεία του κινδύνου, η συναίσθησις ότι είναι προνόμιον των ολίγων να συντρίβωνται υπέρ των άλλων υπό των άλλων - το πολυτιμότερον προνόμιον! Ο ηρωικός άνθρωπος δεν είναι το άνθος, δεν είν' ο καρπός - αυτά αντιπροσωπεύουν το παρόν και του παρόντος την ανεπιφύλακτον χαράν. Είναι ο σπόρος που θα ταφή και θα σαπίση δια ν' αναφανή το άνθισμα και το κάρπισμα. Είν' εκείνος που θάπτεται δια να εορτασθή η ανάστασις, και ανάστασις χωρίς ταφήν δεν υπάρχει."

Ίων Δραγούμης

Ιων Δραγούμης
(Αθήνα 2 Σεπτεμβρίου 1878 – 31 Ιουλίου 1920)

Ο Ιωάννης Δραγούμης, Διπλωμάτης, πολιτικός, συγγραφέας και λόγιος, καταγόμενος από το Βογατσικό Δυτικής Μακεδονίας, γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και κατατάχθηκε εθελοντής στον ατυχή κατά των Τούρκων πόλεμο του 1897. Εισήλθε στο διπλωματικό σώμα και διορίστηκε προξενικός υπάλληλος στο Μοναστήρι το 1902. Εκεί σε συνεργασία με τον πατέρα του και τον επ’ αδερφή γαμπρό του Παύλο Μελά εργάστηκε για την αφύπνιση του Ελληνισμού της Μακεδονίας κι οργάνωσε την άμυνα των ελληνικών κοινοτήτων κατά των ενεργειών των βουλγάρικων κομιτάτων.
Το 1903 βρέθηκε πρόξενος στις Σέρρες, το 1904 στον Πύργο και τη Φιλιππούπολη της Ανατολικής Ρωμυλίας και το 1905 στην Αλεξανδρούπολη. Παντού έδωσε αγώνα για την οργάνωση του ελληνισμού και την εξουδετέρωση της βουλγαρικής προπαγάνδας. Ήδη είχε γράψει το πρώτο του βιβλίο, το «ΜΟΝΟΠΑΤΙ» χωρίς να το δημοσιεύσει.
Το 1907 μετά το φόνο του Παύλου Μελά και για την αφύπνιση της ελληνικής νεολαίας, εκδίδει το «ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΚΑΙ ΗΡΩΩΝ ΑΙΜΑ» στο οποίο περιγράφει τις θηριωδίες και την τακτική των Βουλγάρων.
Το 1908 εκδίδει το βιβλίο «ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ» την ίδια χρονιά τοποθετήθηκε στην πρεσβεία μας στην Κωνσταντινούπολη όπου με τον Αθανάσιο Σουλιώτη – Νικολαίδη ιδρύουν την «ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ» με σκοπό την αφύπνιση του ελληνισμού και την παρακολούθηση των κινήσεων των Βουλγάρων.
Το 1909 τοποθετήθηκε στη Ρώμη και στο Λονδίνο.
Το 1910 εκδίδει την «ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ» και ιδρύει μαζί με άλλους δημοτικιστές τον «ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΟΜΙΛΟ».
Το 1911 εκδίδει το βιβλίο «ΟΣΟΙ ΖΩΝΤΑΝΟΙ».
Στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο, κατατάσσεται ως δεκανέας του πεζικού κι αποσπάται από τον διάδοχο Κωνσταντίνο στο στρατηγείο ως πολιτικός σύμβουλός του.
Το 1914, διορίζεται πρέσβης στην Πετρούπολη κι εκδίδει το βιβλίο «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ».
Τον Μάιο του 1915, παραιτήθηκε από τη θέση του πρεσβευτή, εκλέγεται ανεξάρτητος βουλευτής Φλωρίνης.
Πολιτικός αντίπαλος του Ελ. Βενιζέλου επανεκδίδει το 1916 την «ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ» και μέσα από άρθρα κατακρίνει την επέμβαση των Συμμάχων στα εσωτερικά της Ελλάδας.
Το 1917 εξορίστηκε από την κυβέρνηση Βενιζέλου στο Αιάκειο Κορσικής για 23 μήνες μαζί με τους Μεταξά, Γούναρη, Μερκούρη, Δούσμανη κλπ.
Το 1919 εξορίστηκε στη Σκόπελο, τη χρονιά αυτή έχει γράψει και το τελευταίο βιβλίο του «ΤΟ ΣΤΑΜΑΤΗΜΑ».
8 Νοεμβρίου 1919 επιστρέφει από την εξορία στην Αθήνα. Αρθρογραφεί και συμμετέχει στο «Συμβούλιο της Ηνωμένης Εθνικής Αντιπολιτεύσεως».
Στο τέλος Ιουλίου 1920 το πολιτικό κλίμα έχει οξυνθεί μετά την απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου στο Παρίσι, το μεσημέρι της 31 Ιουλίου 1920 ο Δραγούμης δολοφονήθηκε από Βενιζελικούς σε δρόμο της περιοχής των Ηλυσίων.
Από το 1905 – 1915 δημοσιεύει απόψεις του στο περιοδικό «ΝΟΥΜΑΣ» με το ψευδώνυμο ΙΔΑΣ. Μεταξύ των άρθρων του ήταν: «ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ» (1905), «ΤΟ ΕΘΝΟΣ, ΟΙ ΤΑΞΕΙΣ ΚΙ Ο ΕΝΑΣ» (1907), «Ο ΕΥΓΕΝΙΚΟΤΕΡΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΕΝΟΣ ΛΑΟΣ» (1907), «Α’ ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΣΚΛΑΒΩΜΕΝΟΥΣ ΚΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ» (1908).
Μετά τον θάνατό του εκδόθηκαν τα ακόλουθα βιβλία του:
«ΚΟΙΝΟΤΗΣ, ΕΘΝΟΣ, ΚΡΑΤΟΣ» 1923
«ΤΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ» 1925
«Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΜΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ» 1927
----
Το κράτος έχει και αυτό, όπως κάθε οργανισμός, αλλά διαφορετικά από την φυλήν, συνείδησιν ιδικήν του. Και παράγεται αυτή η συνείδησις από την αίσθησιν της ισορροπίας των κοινωνικών δυνάμεων, που είναι αποτέλεσμα των συμφερόντων των μονάδων και ομάδων μέσα εις μίαν κοινωνίαν…
Τα έθνη δεν αξίζουν μόνο με το να μένουν έθνη, αν δεν είναι συνάμα και ζύμη για τη δημιουργία πολιτισμών και ξεχωριστών ανθρώπων. Όλα τα έθνη δε βρίσκουν το προζύμι που χρειάζεται για να ζωντανέψουν έναν πολιτισμό δικό τους…
«ΟΣΟΙ ΖΩΝΤΑΝΟΙ»
----
Τι χρησιμεύει ένα κράτος Ελληνικό, που αντί κάθε άλλη εξωτερική πολιτική διορίζει προξένους στην Ανατολή και πρέσβεις στη Δύση και τους ξεπροβοδίζει με τη μονάκριβη ευχή και οδηγία· «Προσέχετε να μη γεννάτε ζητήματα». Αν το κράτος δε νοιώθει τι μπορεί και τι πρέπει να κάνει, δεν αξίζει να ζει…
Ο καθένας πρέπει να ξέρει ότι σ’ αυτόν έλαχε να σώσει το έθνος του…
Τι με νοιάζει αν κινδυνεύει να πέσει η Κυβέρνηση, ο Βασιλιάς, οι Βουλευτές, οι Υπουργοί, και να ποδοπατηθεί το Σύνταγμα και η καθολική ψηφοφορία και να μείνει στους δρόμους ο τμηματάρχης, ο ψηφοφόρος, ο νομομηχανικός, αφού ξεχνούν το έθνος;
«ΜΑΡΤΥΡΩΝ ΚΑΙ ΗΡΩΩΝ ΑΙΜΑ»
----
Ποιος είναι των εθνών ο σκοπός ο τελικός, πες τον προορισμό, πες τον αποστολή, πες τον ανάγκη;
Ο πολιτισμός!
Να, έργο άξιο για τα έθνη, έργο ανθρωπιστικό, έργο αληθινά ανθρώπινο.
Να, η δικαιολογία των εθνών.
Να, πώς τα έθνη είναι χρήσιμα στην ανθρωπότητα.
Να, πώς ξεπερνούν τα σύνορά τους, ξεχειλίζουν, πλαταίνουν, υψώνονται, γεμίζουν και κατακτούν τον κόσμο.
Να, πώς είναι όμορφα τα έθνη και να, πού έσφαλε ο Χριστός και ο Κάρολος Μάρξ πολεμώντας τα έθνη.
Του έθνους το άνθισμα και ο καρπός ο ωραίος είναι ο πολιτισμός.

"ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ"

ΔΕΛΦΙΚΟΣ ΥΜΝΟΣ

Τον κιθαρίσει κλυτόν παίδα μεγάλου Διός
ερώ σ’ άτε παρ’ ακρονιφή τόνδε πάγον ...


Εσένα τον κιθαριστή τον κοσμοξακουσμένο
θα ψάλω, του τρανού Διός Εσένα το βλαστάρι,
τα λόγια Σου τ’ αθάνατα θα τραγουδήσω, εκείνα
που φανερώνεις, ω Θεέ, για τους ανθρώπους όλους,
κοντά στο χιονοστέφανο το βράχο! Θα κηρύξω
το μαντικό τον τρίποδα πως όρμησες και πήρες,
τον τρίποδα, που ο δράκοντας ο επίβουλος κρατούσε
σφυρίζοντας, αλύπητος και πως με το δοξάρι
του τρύπησες το παρδαλό, το στριφογυρισμένο
κορμί! Και πως εκράτησες παράλυτο μπροστά Σου,
μ΄ όλη του την παλληκαριά, τον άπιστο Γαλάτη!
Του βροντερού Διός Εσείς πανώριες θυγατέρες,
που ορίζετε πυκνόδεντρο τον Ελικώνα, ελάτε,
και με τραγούδια, με χορούς, υμνείτε, διαλαλείτε
τ’ αδέρφι Σας το θεϊκό, το χρυσομάλλη Φοίβο.
Απάνου εκεί στου Παρνασσού τους δίκορφους στους θρόνους
στα κρυσταλλένια τα νερά της Κασταλίας προβάλλει
ανάμεσα στα Δελφικά τα πανηγύρια, αφέντης
του φημισμένου αυτού βουνού, του μαντικού του βράχου.
Και χαίρε, ω πολυδόξαστη, μεγάλη χώρα, Αθήνα,
της πολεμόχαρης θεάς λάτρισσα, ριζωμένη
σε γην απάνου ασάλευτη γι’ αυτή σου τη λατρεία!
Καίει των ταύρων τα μηριά στους ιερούς βωμούς Του
ο Ήφαιστος, και αραβικό θυμίαμα σκορπίζει
ψηλά ψηλά ως τον Όλυμπο μαζί με τη φωτιά Του.
Χίλια λαλήματα κι ο αυλός ο λυγερός κυλάει,
ύμνους κ’ η γλυκερόφωνη χρυσή κιθάρα απλώνει
των Αθηναίων ο λαός, Θεέ, Σε προσκυνάει.
Κωστής Παλαμάς

ωδή εις Ανδρέαν Κάλβον

Ω μεγάλε Ζακύνθιε,
των ωδών σου τα μέτρα,
υψηλά, σοβαρά,
τους αγώνες εκάλυπτον
εκτεταμένους.
Της δουλείας τα βάρβαρα
σκοτάδια κατεξέσχισεν,
όταν εγράφη πύρινος,
η αστραπή των όπλων
(και η αρετή σου).
Ως ήλιος, ανάβαν
τον Ολυμπον, εστάθη
πάνω εις γυμνά χωράφια,
εις ανθισμένα ερείπια,
γνώριμον κλέος.
Αλλά το θείον έναυσμα
η φωνή σου δεν είναι
τώρα πλέον. Μας έρχεται
μακρινός και παράταιρος
ήχος τυμπάνου.
Ολόκληρος αιών,
χείμαρρος, την Ελλάδα,
ταραγμένος, εσάρωσεν
από τα ιδανικά σου,
την οικουμένην.
Κράτει, λοιπόν, ω γέροντα,
την επιτύμβιον πλάκα.
Το πεπαλαιομένον σου
τραγούδι κράτει. Φύγε,
παραίτησον μας.
'Η, αν προτιμάς, εξύμνησον
αντίς γεγυμνωμένων
ξιφών, όσα μαστίγια
προς θρίαμβον επισείονται
των καφενείων.
Ίππους δεν επιβαίνουσι,
αμή την εξουσίαν
και του λαού τον τράχηλον,
ιδού, μάχονται οι ήρωες
μέσα εις τα ντάνσιγκ.
Τις δάφνες του Σαγγάριου
η Ελευθερία φορέσασα,
γοργά από μίαν χείρα
σ' άλλην περνά και σύρεται,
δούλη στρατώνος.
Καθώς, όταν την εύκολον
λείαν αποκομίσει,
φεύγει, διστάζει, κι έπειτα
σε μια γραμμήν ελίσσεται
πλήθος μυρμήγκων,
μεγάλα προπορεύονται
έντομα, μέγα φέροντα
βάρος, ακολουθούσι,
με φορτίο ελαφρότερο,
μικρότερα άλλα,
και δε βλέπουν στο πλάγι τους
το παιδάκι που στέκει
να γελά τον αγώνα των,
και δεν βλέπουν ότι ύψωσε
τώρα το πέλμα -
ούτω τη χώρα νέμεται
η στρατιά της ήττης,
του λαού την απόφασιν,
άτεγκτον, φοβεράν,
περιφρονούσα.
Αλλά τι λέγω; Θρήνησε,
θρήνησε την πατρίδα,
νεκράν όπου σκυλεύουν
αλλοφρονούντα τέκνα της,
ω Ανδρέα Κάλβε.
Μικράν, μικράν, κατάπτυστον
ψυχήν έχουν οι μάζαι,
ιδιοτελή καρδιάν,
και παρειάν αναίσθητον
εις τους κολάφους

ελεγεία και σάτιρες
Κ Καρυωτάκης

Ιθάκη

ΙΘΑΚΗ

Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη,
να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος,
γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι,
τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρείς,
αν μέν' η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή
συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,
αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου,
αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου.

Να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος.
Πολλά τα καλοκαιρινά πρωϊά να είναι
που με τι ευχαρίστησι, με τι χαρά
θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοειδωμένους·
να σταματήσεις σ' εμπορεία Φοινικικά,
και τες καλές πραγμάτειες ν' αποκτήσεις,
σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κ' έβενους,
και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής,
όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά·
σε πόλεις Αιγυπτιακές πολλές να πας,
να μάθεις και να μάθεις απ' τους σπουδασμένους.

Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη.
Το φθάσιμον εκεί είν' ο προορισμός σου.
Αλλά μη βιάζεις το ταξίδι διόλου.
Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει·
και γέρος πια ν' αράξεις στο νησί,
πλούσιος με όσα κέρδισες στον δρόμο,
μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη.

Η Ιθάκη σ' έδωσε το ωραίο ταξίδι.
Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόμο.
Αλλο δεν έχει να σε δώσει πια.

Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε.
Ετσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,
ήδη θα το κατάλαβες η Ιθάκες τι σημαίνουν.